صنعت ساخت و ساز در جمهوری ازبکستان

صنعت ساخت و ساز در کشور ازبکستان جزو بخشهای اولویت دار اقتصادی است. صنعت نوین ساختمانی یکی از برجسته ترین بخش های اقتصاد ملی جمهوری ازبکستان است که رشد سالانه‌ی پایداری را نشان می دهد.

در راهبرد اقدام برای توسعه‌ی اقتصاد ازبکستان برای سال های 2017 الی 2021، ارائه شده توسط رئیس جمهور ازبکستان شوکت میرضیایف، جایگاه ویژه ای به صنعت ساختمانی به عنوان لکوموتیو اقتصاد برای تسریع بیشتر توسعه‌ی زیربناهای عمرانی و ساختمانی ، تاسیسات صنعتی جدید و نهادهای کارآفرینی[1] خصوصی، خطوط آهن و بزرگراه ها و ساختمان های مسکونی تخصیص یافت.

منبع کلیدی برای افزایش حجم ساخت و ساز کاهش هزینه ها با استفاده از مصالح و محصولات ساختمانی مدرن با کیفیت برتر و مصرف انرژی کمتر در تولید، مشخصات بهبود یافته و امکان استفاده از سیستم های روباتیک و نیز راه حل های ساخت و ساز با مصرف کمتر مصالح و افزایش مونتاژ است که طبیعتاً تاثیر مثبتی بر هزینه‌ی محصول نهایی خواهد گذاشت.

بر اساس اظهار نظر متخصصین رشد صنعت ساختمان به علت مقدار سرمایه گذاری قابل توجه دولتی در این بخش بر مبنای فرمانِ مدرن سازی اقتصاد است. به طور ویژه، حجم سرمایه گذاری های ثابت در اقتصاد ملی در سال 2016 بیش از 18 % و یا معادل 50 تریلیون UZS (واحد پول ازبکستان، سُوم) افزایش یافت که به رشدِ تولیدِ مصالح ساختمانی کمک کرد. نصف مصالح ساختمانی تولید شده مربوط به شرکت های سهامی مشترک “Uzqurilishmateriallari” می باشد. در حال حاضر بیش از 120 شرکت که بیش از 100 نوع مصالح ساختمانی را تولید می کنند، در این کمپانی فعالیت دارند.

I)            سیمان نیروی محرکه این صنعت است. صنعت تولید سیمان در ازبکستان توسط 18 کارخانه سیمان با ظرفیت کل سالانه بیش از 12 میلیون تن شامل موارد زیر است:

–     سهامی مشترک Qizilqumcement – 3.5 میلیون تن (منطقه نوایی)؛

–     سهامی مشترک Akhangarancement – 1.74 میلیون تن (منطقه تاشکند)؛

–     سهامی مشترک Quvasoycement – 1.08 میلیون تن (منطقه فرغانه)؛

–     سهامی مشترک Bekabadcement – 1.07 میلیون تن (منطقه تاشکند)؛

–     سهامی مشترک Almalyk MMC (کارخانه سیمان جیزک) – 1 میلیون تن (منطقه جیزک)؛

–     سهامی مشترک Almalyk MMC (کارخانه سیمان شیرآباد) – 1.5 میلیون تن (منطقه سرخان دریا)؛

–     کارخانه سیمان کوچک (12 شرکت) – 2.2 میلیون تن.

تمامی 6 کارخانه بزرگ کشور تقریبا با ظرفیت 100 % خود کار می کنند (کارخانه سیمان شیرآباد در 19 آگوست سال 2018 راه اندازی شد). حجم تولید در سال 2017 به میزان 9.132 میلیون تن بود.

ظرفیت کنونی تولید سیمان، تقاضای بازار داخلی را تقریباً به میزان 75 الی 85 % تامین می کند. کمبود در سال 2018 از طریق منابع وارداتی جبران شد که تقریباً به میزان 2.5 الی 3 میلیون تن بود.

به منظور برطرف کردن کمبود و اشباع کامل بازار داخلی از سیمان، چند پروژه جدید در کشور در حال شروع به ساخته شدن هستند، که در نتیجه‌ی آن  راه اندازی ظرفیت های جدید در سال کنونی بیش از 3.1 میلیون تن خواهد بود و تا پایان سال 2019 این مقدار به 4.7 میلیون تن نیز خواهد رسید.

در ابتدای سال 2020، کل ظرفیت تولید سیمان بیش از 16 میلیون تن خواهد بود (اگر پروژه های دیگری نیز وجود داشته باشند که برای راه اندازی در سال 2020 الی 2021 برنامه ریزی شده باشند).

چند پروژه نیز در حال پیاده سازی افزایش ظرفیت کارخانه های موجود مابین سال های 2019 الی 2022 هستند، از جمله:

–     بازسازی تولید در سهامی مشترک Qizilqumcement با افزایش ظرفیتی به میزان 1.5 میلیون تن سیمان در هر سال؛

–     ساخت خطوط فناوری جدید در سهامی مشترک Akhangarancement با ظرفیت 2.4 میلیون تن سیمان در هر سال؛

–     ساخت ایستگاه های سنگ زنی[2] در سهامی مشترک Bekabadcement که ظرفیت را به میزان 700 هزار تن سیمان در هر سال افزایش خواهد داد.

II)         نیاز کشور در تولید دیوار کاذب[3] به طور کامل برطرف شده است. ظرفیت کلی شرکت هایی که دیوار کاذب تولید می کنند بیش از 60 میلیون متر مربع است. بیش از 50 شرکت در ساخت بیش از 15 نوع مصالح ساختمانی خشک مشارکت دارند. ظرفیت سالانه‌ی آنها 400 هزار تن است. در حال حاضر، حجم ظرفیت های کنونی برای تولید کاشی های سرامیکی 13 میلیون متر مربع است. در نتیجه‌ی توسعه و گسترش تولید مایولیکا توسط تولیدکنندگان محلی، واردات به میزان 3.5 برابر در طول 3 سال گذشته کاهش یافته است.

III)       مصرف کننده اصلی دیگر سیمان، شرکت هایی برای تولید یتن پیش ساخته و محصولات بتنی هستند که توسعه آنها تقاضا بالای داخلی را تعیین می کند و در ارتباط با وابستگی به دینامیک رشد ساخت و ساز شکل می یابد.

همانگونه که در بالا اشاره شد، کمی بیش از 3 % از تولید کلی سیمان به تولید این نوع محصولات ساختمانی صرف می شود که سطح پایینی از فرآوری مصالح خام مورد استفاده در تولید سازه های بتن مسلح و سایر محصولات این گروه را نشان می دهد و به تمایل نگهداری طیف محدودی از محصولات منجر می شود. در سال های اخیر، تولید محصولات بتنی مسلح به میزان 80 % افزایش یافته که در شرایط افزایش تقاضا، نیاز به گسترش این گروه در ساختار صنایع مصالح ساختمانی را مورد تایید قرار می دهد.

علاوه بر این، در ناحیه شیرآباد از منطقه سرخان دریا، نواحی دارای پتانسیل با بیش از 100 میلیون تن سنگ آهک و 20 میلیون تن رس وجود دارند که ادامه نهشته های بش بولاخ بوده و همان کیفیت را دارند.

در ناحیه کتاب از منطقه قشقه دریا، نواحی دارای پتانسیل با بیش از 200 میلیون تن سنگ آهک، 20 میلیون تن لوم وجود دارند که اجزای اصلی تولید سیمان هستند.

نواحی نرپی و نورآباد از منطقه سمرقند نیز دارای نواحی پر پتانسیل با بیش از 100 میلیون تن سنگ آهک و 20 میلیون تن رس به همراه 20 میلیون تن گچ وجود دارند که جزء مولفه های اصلی تولید سیمان هستند.

آمار

حجم فعالیت های ساختمانی اجرا شده در ماه های ژانویه الی آگوست از این سال تقریباً 27,680.8 میلیارد سوُم ازبکستان بود ( تقریباً معادل 27 ملیلارد دلار) . نرخ رشد در دوره مربوطه از آخرین سال به 104.4 % رسید. حجم کارهای ساختمانی اجرا شده توسط شرکت های پیمانکاری به میزان 8,112.5 میلیارد سوُم ازبکستان ( تقریباً معادل 8 میلیارد دلار) و یا 97.7 % از دوره مربوطه سال آخر بود، سهم حجم کلی کارهای ساختمانی به 29.3 % رسید. حجم کارهای ساختمانی انجام شده توسط شرکت های کوچک و کمپانی های خرد به میزان 11,649.1 میلیارد سوُم ازبکستان ( حدودِ 11 میلیارد دلار)  و یا 42.1 % از مقدار کلی کارهای ساختمانی بود، نرخ رشد برابر بود با 113.5 % . سهم بخش غیر رسمی به میزان 28.6 % و یا 7,919.2  میلیارد سوُم ازبکستان ( تقریباً 8 میلیارد دلار) بود، نرخ رشد برابر بود با 99 %.

بخش اصلی فعالیت های ساختمانی در انواع فعالیت های اقتصادی به علت ساخت و ساز ساختمان های مسکونی و املاک غیر مسکونی انجام پذیرفت. سهم این موارد در حجم کلی کارهای ساختمانی به میزان 77.2 % بود و در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته به میزان 0.3 درصد افزایش یافت. سهم آن در حجم کارهای ساختمانی به لحاظ نوع فعالیت اقتصادی، اهداف غیر نظامی به میزان 11.3 % بود و در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته مساوی بود. سهم کارهای ساختمانی ویژه در حدود 11.5 % بود و در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته، به میزان 0.3 درصد کاهش یافت.

بر اساس نتایج سه ماهه دوم سال 2018، بیش از 34,343 ساختمان مسکونی در ازبکستان ساخته شدند، یعنی 5402.4 هزار متر مربع، شامل:

–     بیش از 1946 ساختمان مسکونی در جمهوری کاراکالپاک؛

–     3880 ساختمان مسکونی در منطقه بخارا ساخته شدند؛

–     3613 ساختمان مسکونی در منطقه تاشکند ساخته شدند؛

–     3483 ساختمان مسکونی در منطقه فرغانه ساخته شدند؛

–     3159 ساختمان مسکونی در منطقه سرخان دریا ساخته شدند؛

–     3096 ساختمان مسکونی در منطقه اندیجان ساخته شدند؛

–     3109 ساختمان مسکونی در منطقه قشقه دریا ساخته شدند؛

–     3105 ساختمان مسکونی در منطقه نامنگان ساخته شدند؛

–     1788 ساختمان مسکونی در منطقه جیزک ساخته شدند؛

–     1037 ساختمان مسکونی در منطقه نوایی ساخته شدند؛

–     1760 ساختمان مسکونی در منطقه خوارزم ساخته شدند؛

–     196 ساختمان مسکونی در منطقه سیردریا ساخته شدند؛

–     1109 ساختمان مسکونی در شهر تاشکند ساخته شدند؛

پیمانکاران اصلی:

·      به میزان – 8112.5 میلیارد سوُم ازبکستان ( حدود 8 میلیارد دلار)

·      نرخ رشد – 97.7 %.

شرکت های کوچک و خرد:

·      به میزان – 11649.1 میلیارد سوُم ازبکستان.( حدود 11 میلیارد دلار)

·      نرخ رشد – 113.5 %

بخش غیر رسمی:

·      به میزان – 7919.2 میلیارد سوُم ازبکستان.( حدود 8 میلیارد دلار)

·      نرخ رشد – 99 %.

سهم موجود در حجم کارهای ساختمانی برای نوع فعالیت اقتصادی، ساخت و ساز ساختمان ها و سازه ها، اجرا شده توسط شرکت های پیمانکاری بزرگ، به میزان 27.2 % بوده و در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته به میزان 0.2 درصد افزایش داشت. بر این اساس، سهم شرکت های کوچک و شرکت های خرد به میزان 36.4 % بود (با افزایش 1.9 درصدی)، سهم بخش غیر رسمی به میزان 36.4 % بود (با کاهش 2 درصدی).

ازبکستان، منابع معدنی غنی برای توسعه‌ی صنایع مواد ساختمانی دارد. این کشور در میان کشورهای ناحیه آسیای مرکزی به لحاظ مواد خام برای تولید مصالح ساختمانی، پیشرو است. مخازن مواد معدنی در این کشور در معدن های بسیاری قرار دارد، از جمله تولید آجر و الگوپوریت در 339 معدن، سیمان – 49 سنگ پروفیل – 30 مصالح خام شیشه – 7 آهک – 26 سنگ نمای طبیعی – 94 برای لوله های فاضلاب – 3 مخلوط ماسه و شن – 3 مخلوط ماسه و شن – 110 ماسه – 32 گچ و انیدریت در 25 معدن و دیگر معدنها.

در این کشور، در نتیجه‌ی مدرن سازی تاسیسات کنونی، معرفی شرکت های جدید، تولید انواع مدرن و رقابتی مصالح ساختمانی، تعداد محصولات صادر شده از سال 2007 تا کنون از 12 نوع به 48 نوع افزایش یافته، حجم صادرات محصولات از 33.9 میلیون دلار آمریکا به 107 میلیون دلار آمریکا افزایش یافته است. تقریباً 10 محصول جدید به ارزش 45.9 میلیارد سوُم ازبکستان، مطابق با برنامه محلی سازی تولید شدند. علاوه بر این، بازاریابی در مقیاس بزرگ، در حال گسترش منطقه صادرات محصول است. تا به این تاریخ، کشورهایی همچون ترکمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه، افغانستان، امارات، ایران و کشورهای دیگری تحت پوشش قرار گرفته اند.

در حال حاضر، 30 شرکت متعلق به سهامی مشترک Uzqurilishmateriallari، یک سیستم مدیریت کیفیت بین المللی ISO 9001-2000 ایجاد کرده اند. در آینده ای نزدیک، تعداد چنین شرکت هایی بیش از 100 واحد خواهد شد. یک مطالعه بازار برای مصالح ساختمانی در بازارهای داخلی و خارجی به منظور افزایش وجهه‌ی شرکت های ساختمانی انجام گردید.

منافع و منابع تامین شده توسط جمهوری ازبکستان

ضمانت و حمایت دولتی

دولت تمامی حقوق سرمایه گذاران خارجی در پیاده سازی فعالیت های سرمایه گذاری در محدوده‌ی جمهوری ازبکستان را تضمین و محافظت می کند. (قانون جمهوری ازبکستان مورخه 30 آوریل 1998 به شماره 611-I با عنوان “تضمین ها و اقدامات برای حفاظت از حقوق سرمایه گذاران خارجی“.

سرمایه گذاران خارجی و سرمایه گذاری های خارجی با یک رژیم عادلانه و منصفانه، محافظت و امنیت کامل و دائمی آنها فراهم شده اند. چنین رژیمی نمی تواند مطلوبیت کمتری از رژیم تعریف شده در معاهدات بین المللی جمهوری ازبکستان داشته باشد.

رژیم قانونی برای سرمایه گذاری های خارجی نمی تواند مطلوبیت کمتری از رژیم مربوطه برای سرمایه گذاری های انجام یافته توسط نهادها و افراد قانونی در جمهوری ازبکستان داشته باشد.

استقلال مالی

درآمد سرمایه گذار خارجی دریافت شده در جمهوری ازبکستان می تواند در قلمروی جمهوری ازبکستان دوباره سرمایه گذاری گردد و یا به هر روش دیگری مورد استفاده قرار گیرد.شرکت هایی با سرمایه گذاری های خارجی مطابق با قانون گذاری، دارای این حق هستند:

افتتاح حساب

استفاده و مدیریت از حساب ها در هر واحد پولی در هر بانکی در قلمروی جمهوری ازبکستان و نیز در خارج از ازبکستان

دریافت و بازگرداندن وام ها در واحد پولی خارجی

بازگشت رایگان وجوه

سرمایه گذاران خارجی به لحاظ انتقال آزاد سرمایه ها به واحد پولی خارجی و بالعکس در جمهوری ازبکستان بدون هرگونه محدودیتی ضمانت می شوند، به شرط اینکه مالیات و سایر پرداختی های الزامی را به شیوه‌ی مشخص شده در قانون جمهوری ازبکستان پرداخت کرده باشند.

استقلال تجارت خارجی

شرکت ها با سرمایه گذاری های خارجی به صورت مستقل، عملیات واردات و صادرات را مطابق با الزامات قانونی جمهوری ازبکستان می توانند انجام دهند. صادرات محصولاتی که خود تولید کرده اند، مورد صدور مجوز و ایراد قرار نمی گیرند.

شرکت هایی با سرمایه گذاری های خارجی حق دارند تا محصولاتی را برای نیاز تولیدی خودی بدون صدور مجوز مطابق با قانون جمهوری ازبکستان وارد کنند.

استقلال در روابط نیروی کار

سرمایه گذاران خارجی و شرکت هایی با سرمایه گذاری خارجی مطابق با قانون جمهوری ازبکستان، این حق را دارند تا به طور آزاد قراردادهای استخدامی را با شهروندان هر کشور خارجی و افراد بدون کشور ساکن در خارج از جمهوری ازبکستان تنظیم کنند تا فعالیت های سرمایه گذاری را انجام دهند. این افراد این حق را دارند تا با دریافت ویزاهای ورودی چندگانه مرتبط، به مدت اعتبار قرارداد استخدامی در قلمروی ازبکستان وارد شده و در این کشور باقی بمانند.

صدور پاداش، تعطیلات و منافع بازنشستگی برای کارمندان خارجی باید در قراردادهای استخدامی با هر یک از آنها مشخص گردند. دستمزد این کارگران و سایر درآمدهای دریافتی به صورت قانونی می توانند توسط آنها به هر کشوری بدون محدودیت پس از پرداخت مالیات های قانونی و پرداختی های الزامی، منتقل شوند.

تخفیف های مالیاتی

شرکت های بخش های اولویت دار اقتصادی که سرمایه های خارجی خصوصی را به صورت مستقیم جذب می کنند، معاف از پرداخت مالیات بر درآمد شرکت، مالیات اموال، مالیات توسعه و توسعه زیرساخت اجتماعی، مالیات واحد برای شرکت های خرد و شرکت های کوچک و نیز کمک های اجباری به صندوق رفاه جمهوری ازبکستان هستند.

این منافع مالیاتی در حجم سرمایه گذاری خارجی بخش خصوصی مستقیم وجود دارند:

–     از 300 هزار دلار آمریکا الی 3 میلیون دلار آمریکا – برای 3 سال؛

–     بیش از 3 میلیون دلار آمریکا تا 10 میلیون دلار آمریکا – برای 5 سال؛

–     بیش از 10 میلیون دلار آمریکا – برای 7 سال.

(به جز برای شهر تاشکند و منطقه تاشکند)

مزایای گمرکی

موارد زیر معاف از عوارض گمرکی هستند:

اموال وارد شده به جمهوری ازبکستان توسط شرکت هایی با سرمایه گذاری های خارجی با سهمی از سرمایه گذاری های خارجی در صندوق قانونی حداقل سی و سه درصد برای نیازهای تولیدی خود آنها، در دو سال از تاریخ ثبت آنها؛

اموال وارد شده برای نیازهای شخصی سرمایه گذاران خارجی و شهروندان کشورهای خارجی واقع در جمهوری ازبکستان مطابق با قرارداد نیروی کار منعقده با سرمایه گذاران خارجی؛

اجناس وارد شده توسط نهادهای قانونی خارجی که سرمایه گذاری های مستقیم تخصیص یافته در اقتصاد جمهوری ازبکستان در مقداری بیش از 50 میلیون دلار آمریکا دارند، مشروط بر اینکه کالاهای وارداتی، محصولی از تولید خود آنها باشد.

تجهیزات فناوری وارد شده به قلمروی جمهوری ازبکستان مطابق با فهرست تایید شده از سوی قانون، و نیز مولفه ها و قطعات یدکی، به شرطی که تامین آنها با شرایط قرارداد به لحاظ تامین تجهیزات فناوری مشروط شده باشد.

صادرات

به منظور اشباع بازار با مصالح ساختمانی و افزایش صادرات شرکت سهامی مشترکِ Uzqurilishmateriallari، نیازهای بازار به طور پیوسته مطالعه می شوند و عملیات صادرات و واردات مصالح ساختمانی پایش و تحلیل می شوند. در نتیجه، در ژانویه الی آگوست 2018، خروجی صنعتی به ارزش 3 تریلیون سوُم ازبکستان تولید شد، افزایشی به میزان 1.2 % در مقایسه با سال گذشته.

شرکت سهامی مشترک Uzqurilishmateriallari کار جامعی را در ژانویه الی آگوست سال 2018 انجام داد تا جغرافیا را گسترش داده و حجم صادرات مصالح ساختمانی را افزایش دهد. به طور ویژه، مصالح ساختمانی برای 27.6 میلیون دلار آمریکا صادر شدند.

کشورهای اصلی صادرکننده مصالح ساختمانی به این قرار هستند: روسیه (29.7 %)، قزاقزستان (23.1 %)، قرقیزستان (13.2 %)، تاجیکستان (8.8 %) و ترکمنستان (6.2 %).

نامگذاری مقادیر صادرات مصالح ساختمانی برای:

–     کاشی های سرامیکی – 16.3 %؛

–     آهک – 11.3 %؛

–     دیوار کاذب – 6.6 %؛

–     محصولات شیشه – 5.9 %؛

–     لوله ها و اتصالات پلی اتیلنی – 2.8 %.

دلایل سرمایه گذاری

–     یک بازار سهل الوصول که در آینده با افزایش فروش و تغییر ارجحیت برای محصولات کیفی و نام آشنا رشد خواهد کرد.

–     ترجیحات، منافع برای سازنده، معافیت مالیاتی و پرداخت گمرکی برای مدت 10 سال، بسته به میزان سرمایه گذاری.

–     خصوصی سازی و اجاره املاک دولتی با مفاد مطلوب و قیمت های پایین برای سرمایه گذاران خارجی با تعهد صندوق های سرمایه گذاری.

–     مزیت رقابتی به لحاظ نیروی کار ماهر و هزینه های تولید در تولیدی های اصلی مصالح ساختمانی در سراسر جهان.

–     سیاست دولتی متمرکز و مطلوب با هدف محافظت از سرمایه گذاران و حقوق مالکیت خصوصی.

سرمایه گذاران خارجی

موارد زیر می توانند در بزرگ ترین پروژه های صنعت مصالح ساختمانی مورد توجه قرار گیرند:

–     تولید محصولات شیشه و پانل های ساندویجی بر مبنای الیاف شیشه برای مقدار کلی 110 میلیون دلار آمریکا (در منطقه جیزک) به همراه شرکت MINGYUAN SILU INDUSTRY (PRC)؛

–     تولید الیاف بازالت پیوسته برای تولید پروفیل های مسلح و کامپوزیت (نبشی، یو شکل و I شکل) و سایر محصولات دوستار محیط زیست به ارزش 51.8 میلیون دلار آمریکا و با ظرفیت 2.5 هزار تن در LLC Mega Invest Industrial (در منطقه جیزک) به همراه Leigh Barrier LLP (در انگلستان)؛

–     ساخت کارخانه ای برای تولید محصولات فلزی فولادی به ارزش 30 میلیون دلار آمریکا در FE LLC Run Tong Metal Industrial در قلمروی FEZ Angren (منطقه تاشکند) به همراه Jiangsu Shangang Group Huaigang Special Steel Co. Ltd. (چین)؛

–     تولید تخته خرده چوب ساختمانی از مصالح خام محلی با مقدار کلی 10 میلیون دلار آمریکا در LLC Krono Plit (در منطقه سیردریا) با همکاری Hubei Qinglin Industry and Trade Co. Ltd.‎ (PRC)؛

–     معدنکاری و فراوری سنگ های گرانیتی و مرمر با هزینه کلی 4.1 میلیون دلار آمریکا در LLC Comfort Inert Service (در منطقه سرخان دریا) به همراه Xiamen Eastern Pegasus Co. (PRC)؛

–     تولی صفحات سرامیکی با هزینه کلی 20 میلیون دلار آمریکا در سرمایه گذاری مشترک سرامیک دیوار بزرگ در قلمرو Angren FEZ (گام I) (منطقه تاشکند) به همراه Hong Kong ZRSC Technology (PRC)؛

–     تولید محصولات شیشه، MDF و تخته خرده چوب با هزینه کلی 28.5 میلیون دلار آمریکا در FE LLC Zhong tian in Navoi FEZ (منطقه نوایی) به همراه شرکت تجارت واردات و صادرات Hebei New Silk Road (PRC)؛

پتانسیل سرمایه گذاری و صادرات صنایع مصالح ساختمانی (پاور پوینت)

جز